Voor Het Voetlicht: Roel van Oosten

Roel van Oosten is een oude bekende van het PSO. In 1987 componeerde Roel speciaal voor het afscheid van dirigent Louis Stotijn en de komst van zijn opvolger Jules van Hessen een stuk voor twee orkestgroepen: Zig Zag. In 1995 heeft het Philips Symfonie Orkest het stuk Square (geschreven voor het Nederlands Studenten Orkest) uitgevoerd tijdens de succesvolle tournee naar China, Roel ging toen zelf mee. De VHV sprak met Roel na de repetitie van zijn Pianoconcert.

Het grootste deel van je oeuvre is in opdracht geschreven, waarom eigenlijk?
“Componeren is mijn vak, mijn bron van inkomsten. Daarom heeft elke opdracht voorrang op andere composities, er blijft weinig tijd over iets te schrijven voor een bezetting die ik zelf wil samenstellen. Ik heb wel een aantal jaren een stipendium gehad van het Fonds voor de Scheppende Toonkunst, waardoor ik zelf enigszins kon invullen voor wie en wat ik wilde schrijven. In dit kader heb ik het pianoconcert geschreven in 2001, maar ook nog andere werken voor kleinere bezettingen.
Een symfonie heb ik nog niet geschreven, ik kom uit de ‘Franse’ hoek en heb waarschijnlijk niet veel affiniteit met het symfonische gevoel. Bovendien is het medium symfonie met vier delen misschien wel een achterhaalde uitdrukkingsvorm. Dat betekent niet dat ik niks voor symfonieorkest zal schrijven, integendeel, ik wil nog zoveel doen met de klankkleur van een orkest. Misschien schrijf ik ooit nog een symfonie, maar dan maar met één deel, of misschien wel zeven. En met toevoeging van bijzondere instrumenten, een altblokfluit of zo.”

Wat heeft je geïnspireerd tot dit pianoconcert?
“Mijn muziek is geen biografisch gegeven, zoals bijvoorbeeld de Symphonie Fantastique. Ik zie muziek meer als een spel met klanken en vorm. Dit pianoconcert heb ik in een traditionele vorm geschreven, waarbij ik heb getracht het de overtuigingskracht te geven van het traditionele pianoconcert. Alle remmen moeten los, het moet lekker uitpakken! Het is meer geschreven vanuit de traditie van het romantische pianoconcert, meer in de lijn hoe de Russen spelen: het grote gebaar. Of noem het beheerste waanzin. Hoewel mijn stijl normaliter niets te maken heeft met die componist is het eigenlijk in de geest geschreven van Rachmaninov.”

Hoe is het om je stuk voor het eerst te horen?
“Ik heb het drie jaar geleden geschreven en nu pas hoor ik het voor het eerst. Sommige stukken zou ik nu anders gedaan hebben, maar in 2001 stond ik er zo wel achter. Het is best moeilijk voor mij om een stuk los te laten. Er zijn meer stukken van mij die ik zou willen reviseren, dat doe ik misschien ooit nog eens als ik met ‘pensioen’ ben.
Als collega componisten en recensenten het stuk zullen horen, dan zal het wel fikse kritiek krijgen omdat het natuurlijk niet vernieuwend is (en ook niet zo is bedoeld!).
Maar dat is een bewuste keuze. Eerst wil ik de techniek van het schrijven voor orkest echt onder de knie krijgen, in de traditie van componisten vóór mij. Daarna ga ik wel vernieuwen. Ik geloof ook meer in evolutie dan revolutie, om gelijk maar wat politiek in dit interview te mengen.”

Zou je jouw eigen stuk zelf willen spelen?
“Ik heb zelf piano aan het conservatorium gestudeerd en zou het kunnen spelen, maar willen is een ander verhaal. Ik heb niet de ambitie om solist te zijn; ik bedenk liever de noten in stilte Het stuk ligt lekker voor de piano, wat weer het bezwaar oplevert dat de muziek daarom letterlijk voor de hand kan liggen. Denk bijvoorbeeld aan Rachmaninov’s pianoconcerten, het zijn niet de meest interessante composities. De uitzondering hierop is Chopin, dat is naar mijn mening een van de grootste componisten en tevens pianisten, die wel nieuwe wegen heeft ingeslagen.
Ivo speelt het fantastisch, het is een enorme luxe met hem te kunnen werken. Elke aanwijzing die ik geef pakt hij ook gelijk op, zelfs als hij op een simpele piano moet spelen zoals in Retie.
Sommige tempi zou ik anders doen, misschien wat meer jazzy. Maar dat is ook een uitdaging voor mij: componeren is voornamelijk noteren, ik moet zo duidelijk mogelijk opschrijven wat ik wil horen. En ik denk dat als Ivo dit op zijn repertoire zou houden, hij het over een tijd weer waarschijnlijk heel anders zou spelen.”

Wat ben je nu aan het doen?
“Ik zit in de stress, want ik heb een compositieopdracht uit Amerika en die moet eind deze maand af. Het is een pianotrio voor het Osiris Trio. Ik heb al iets voor ze geschreven, en in Amerika was daar iemand zo enthousiast over dat ik een nieuwe opdracht kreeg. Het moet in februari in première, dus ik moet doorwerken.
Daarna heb ik nog geen opdracht, er liggen wel wat aanvragen. Ik leef toch van opdracht naar opdracht. Mensen zeggen dat ze niet tegen die onzekerhoud zouden kunnen, maar ik heb ermee leren leven.”

Hoop je dat dit werk nog veel gespeeld wordt?
“Dat hoop ik wel. Mijn stukken worden nog redelijk veel gespeeld, ik heb ook veel voor amateurorkesten geschreven en die nemen dat weer mee op tournee. Mijn werken zijn gelukkig niet zo onspeelbaar en ontoegankelijk dat ze na de première voor altijd in de la verdwijnen.
Trouwens chapeau voor het orkest. Het PSO is toch een van de beste amateurorkesten waarmee ik gewerkt heb. En natuurlijk complimenten voor Jules hoe hij het orkest tot zo’n niveau weet op te tillen. En ik ben ook blij altijd zo’n goede sfeer aan te treffen.”

door: Raoul Bonnet. Foto: Joris Geurts.