Gustav Holst (1874-1934)

De Engelse componist Gustav Holst leefde niet het leven van een doorsnee componist. Weliswaar groeide hij op in een muzikaal milieu en kwam hij al op jonge leeftijd in contact met de belangrijke muziekstromingen van zijn tijd, zijn zwakke gezondheid speelde hem echter parten. Een steeds terugkerende zenuwontsteking in zijn rechterarm stond een internationale carrière als concertpianist in de weg. Vader Holst, die voor Gustav toch graag een loopbaan binnen de wereld van de muziek zag, besloot vervolgens om de jonge Gustav compositielessen te laten volgen. En met succes. Gustav Holst groeide uit tot de belangrijkste Engelse tijdgenoot van Ralph Vaughan Williams.

Holsts carrière als componist ging echter ook niet over rozen. Het heeft tot na de Eerste Wereldoorlog geduurd voordat hij zich met zijn composities enig aanzien had verworven. Tot 1903 was zijn enige bron van inkomsten zijn trombonespel. Hierna volgden twee jaar waarin hij als componist werkzaam was. Het lukte echter niet om daarmee in zijn levensonderhoud te voorzien en hij was dan ook zeer gelukkig met de benoeming als muziekdocent bij twee scholen. Dit bracht met zich mee dat hij alleen in de weekends en in de maand augustus tijd had om zich aan zijn artistieke gaven te wijden. Elke week moest hij zijn muzikale invallen bewaren tot zijn vrije zaterdag, hetgeen zijn sporen naliet in zijn produktiviteit.

Vlak voor de Eerste Wereldoorlog begon Holst zich intensief met de astrologie bezig te houden. Hij was gefascineerd door de enorme afstanden in het heelal, door de symbolische betekenis van de planeten en door de invloed daarvan op de mens. Hieruit ontstond het idee om een orkestsuite te componeren waarin het karakter dat aan elke planeet wordt toegekend, in klanken wordt weergegeven. De suite The Planets heeft zeven delen die elk op één van de toen bekende planeten zijn geïnspireerd (Pluto, ontdekt in 1930, ontbreekt).

In Mars, The Bringer of War, schetst Holst de duistere krachten van het geweld. Engeland stond in 1914, toen Holst dit eerste deel van de suite voltooide, aan de vooravond van een verschrikkelijke oorlog. De oorlog was nog geen feit maar de dreiging ervan heeft Holst weergegeven. Het deel opent met een stampend ritme waarmee hij 'de stupiditeit van de oorlog' wilde aangeven. Het meest opvallende hierbij is dat de mars niet in een vierkwarts- maar in een vijfkwartsmaat is gezet. Er kan onmogelijk op gelopen worden. De muziek verklankt wel de oorlog maar niet de bijbehorende soldatenmars.

Een zeer groot contrast met Mars vormt Venus, The Bringer of Peace. Venus, de vredelievende, de godin van de liefde brengt ons naar een totaal andere wereld, de wereld van de volmaakte vrede. Hierbij schetst Holst zeer ingenieus de grote afstand die ons 20ste-eeuwse mensen scheidt van deze ideale vrede.

Mercurius, The Winged Messenger, de gevleugelde boodschapper, is één en al snelheid. Holst beeld de bode van de goden uit in een scherzo waarin lichtvoetigheid centraal staat en de blazers elkaar hun snelle figuren doorgeven als in een estafette.

Jupiter, The Bringer of Jollity is één en al vreugde en vrolijkheid. Holst betitelde hem als "een gezellige dikkerd" die van deze wereld geniet.

Het vijfde deel, Saturn, Bringer of Old Age, beeldt het onafwendbare proces van het ouder worden uit. Ouderdom en vergrijzing, eenzaamheid en angsten belagen de oude mens. Na protest tegen het onvermijdelijke volgt de berusting: de leeftijd brengt ook zegeningen met zich mee, waarmee de muziek terugblikt op Venus, die volmaakte vrede bracht.

Uranus, The Magician, de kosmische tovenaar, tracht de wereld en de duistere krachten te bezweren, maar tevergeefs. Ondanks herhalingen van de bezweringsformule blijft de wereld een chaos.

Neptune, The Mystic is geheimzinnig en ondoorgrondbaar. Een haast onaards vrouwenkoor en mystieke klanken doen de tijd voortgaan en laten het leven wegebben. Met deze eindeloosheid besluit Holst deze fantastische compositie.