Dmitri Borissovitsj Kabalevsky (1904-1987)

Het toegankelijke en melodieuze idioom van Dmitri Kabalevsky, dat sterk gebaseerd is op de harmonieën en structuren uit de 19e eeuw, maakte dat zijn werken met instemming ontvangen werden door de Sovjet-authoriteiten. Alhoewel een groot deel van zijn werken politiek getint is, zoals Het lied van de Partijlidmaatschapskaart uit 1956 voor koor en orkest, toont gelukkig ook een aantal werken zijn vrolijke en lyrische kant, vrij van politieke boodschappen. Tot de belangrijkste niet politiek-getinte werken behoren de drie concerten die Kabalevsky schreef voor jonge, zeer getalenteerde musici. Zowel in het Vioolconcert (1948) als in het Celloconcert (1949) en het Pianoconcert (1952) van deze trilogie combineert hij de vorm en de orkestrale helderheid van het neo-classisisme met de lyriek van de Romantiek.

Kabalevsky schreef zijn eerste Celloconcert in de jaren 1948-49. In een artikel in het officiële regeringstijdschrift Sovietskaja Musica uit 1949 staat de snoevende uitspraak van ene I. Ryschkin dat Kabalevsky’s toen nog onvoltooide trilogie "een veelvuldige openbaring van de ideeën van onze Sovjet-jeugd" zouden vertegenwoordigen. Vanwege de vrij snelle tempi en het optimistische karakter scheen het Vioolconcert voor Ryschkin zoiets als een openingsdeel van een meerdelige cyclus te zijn. Het Celloconcert "komt overeen met een symfonisch andante" en "weerspiegelt een meditatieve stemming die in droevenis overgaat… vooral in het middendeel". Op dit punt raakte de auteur in problemen omdat hij het moeilijk vond het vrolijke afsluitende Allegretto van het Celloconcert in zijn didaktische schema te voegen. "Misschien", zo schrijft Ryschkin met een spoor van vertwijfeling, "zou een herziening van de Finale het werk verbeteren". Gelukkig is het nooit zo ver gekomen.

Kabalevsky’s eerste Celloconcert is aanzienlijk minder ambitieus dan zijn tweede uit 1964. Net als zijn andere twee jeugdconcerten heeft het een zeer makkelijk toegankelijk idioom. Dit leidde ertoe dat de Amerikaanse criticus Paul Henry Lang het na een uitvoering in 1959 in Carnegie Hall betitelde als "verbazingwekkend ouderwets". Dat mag dan zo zijn, Kabalevsky’s Eerste Celloconcert is een uitgesproken melodieus werk, waarmee de aantrekkelijke lyriek van de 19e eeuw toch in de 20e eeuw nog een plaats heeft gekregen.