Dmitri Sjostakovitsj (1906-1975)

Op 22 januari 1934 ging Sjostakovitsj' opera 'Lady Macbeth van Mtsensk' in première. Deze opera had meteen al groot succes. Na de première was de reactie dat deze opera alleen geschreven kon zijn door een Sovjetcomponist die was opgegroeid in de beste tradities van de Sovjetcultuur. Twee jaar later, begin 1936, was deze opera al 83 maal in Leningrad en 97 maal in Moskou opgevoerd. Echter op 28 januari 1936 publiceerde het staatsblad de Pravda een artikel met de titel 'Chaos in plaats van muziek' waarin Sjostakovitsj juist op deze opera werd aangevallen. Een week na dit eerste artikel volgde een tweede, ditmaal over een recent ballet van Sjostakovitsj. Beide artikelen waren niet ondertekend wat ze de status van officiële politieke uitspraken gaf. Aanleiding van de artikelen was een veranderde partijpolitiek aangaande muziek. Op 17 januari 1936 waren Stalin en een aantal operakenners bijeen gekomen om de criteria vast te stellen waaraan een Sovjetopera moest voldoen: een socialistisch libretto, een realistische muzikale taal met de nadruk op het nationalistische idioom en de weergave van een socialistische held. De opera van Sjostakovitsj voldeed niet aan deze voorwaarden. Het was namelijk een psychologisch drama met sociaal-kritische boventonen, zeer realistisch vormgegeven.

De artikelen in de Pravda bevatten niet alleen een aanval op Sjostakovitsj maar waren tevens een waarschuwing voor iedereen die Sjostakovitsj wilde navolgen en zijn werken aanhingen. Het gevolg hiervan was dat bijna niemand Sjostakovitsj durfte te verdedigen.

Voor en na de publikaties in de Pravda was Sjostakovitsj bezig met het schrijven van zijn vierde symfonie. Na tien repetities van het stuk besloot hij om het stuk niet in première te laten gaan. Hij besefte dat de moeilijkheid van dit werk niet zou worden geaccepteerd door de partij die juist vroeg om heldere en doorzichtige werken. Sjostakovitsj ging zich volledig richten op het schrijven van zijn vijfde symfonie. In 1937 ging deze in première en droeg de ondertitel 'Het antwoord van een Sovjetkunstenaar op gerechtvaardigde kritiek'. Deze symfonie werd met groot enthousiasme ontvangen en droeg zorg voor de rehabilitatie van de componist. Wanneer men echter meer dan oppervlakkig naar dit werk luistert, kan men ongetwijfeld een cynische ondertoon waarnemen.